ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΟ – ΙΑΠΩΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΙΑΠΩΝΟ – ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΕΞΙΚΟΥ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΚΟΡΑΚΙΑΝΙΤΗ

Την Τετάρτη 26 Οκτωβρίου και ώρα 19.30 πραγματοποιήθηκε στο Αμφιθέατρο “Αντώνης Τρίτσης “ του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Αθηναίων η παρουσίαση του Ελληνοιαπωνικού & Ιαπωνοελληνικού λεξικού από τον Κύριο Βασίλη Κορακιανίτη, πρώην ανώτερο στέλεχος της Ιαπωνικής Πρεσβείας, ενώπιον ενός 40μελούς εκλεκτού κοινού. Η εκδήλωση διοργανώθηκε από τον Ελληνο-Ιαπωνικό Σύνδεσμο με την υποστήριξη της Πρεσβείας της Ιαπωνίας, του Οργανισμού Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων ( ΟΠΑΝΔΑ ). Τον συγγραφέα παρουσίασε ο Πρόεδρος του Ελληνο-Ιαπωνικού Συνδέσμου Κύριος Δήμος Βρατσάνος ,ο οποίος στην σύντομη ομιλία του εξήρε τις μεγάλες και φιλότιμες προσπάθειες που κατέβαλε ο συγγραφέας επί μίαν 40ετίαν περίπου για την συγγραφή του. Θα έπρεπε να αναφερθεί ότι το λεξικό αυτό είναι το μοναδικό που κυκλοφορεί στην Ελλάδα και αποτελεί πολίτιμο βοήθημα με ιδιαίτερη σημασία για όλους εκείνους οι οποίοι ασχολούνται σοβαρά με την εκμάθηση της ιαπωνικής γλώσσας. Το έργο το χαρακτήρισε έργο ζωής του Β,Κορακιανίτη.

Στην συνέχεια παρουσίασε στο κοινό τους κ.κ Κωνσταντίνο Βάσση, Πρέσβυ ε.τ. διακεκριμένο ποιητή και συγγραφέα και Στυλιανό Παπαλεξανδρόπουλο, τακτικό καθηγητή του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών-ιαπωνολόγο, οι οποίοι μετά την παρουσίαση του λεξικού προέβησαν στον σχολιασμό του με λίαν επαινετικά σχόλια αποδίδοντας ιδιαίτερη σημασία στο γεγονός ότι είναι αποτέλεσμα της επιμελούς και αόκνου εργασίας ενός μόνο ανθρώπου με υψηλούς στόχους να συμβάλει και αυτός στην επιτυχή προσέγγιση των δύο φίλων λαών Ελλάδος και Ιαπωνίας με την αλληλοκατανόηση μέσω της γνώσης της γλώσσας.

Ο συγγραφέας με την άνετη και γλαφυρή ομιλία του αναφέρθηκε στην ιστορία και στους λόγους που τον ώθησαν στις προσπάθειες του να επιτελέσει το έργο της συγγραφής του λεξικού και δεν παρέλειψε να εκφράσει τις θερμές του ευχαριστίες του σε όσους τον ενθάρρυναν και τον βοήθησαν συμβουλευτικά στο έργο του-ιάπωνες διπλωμάτες της Πρεσβείας και έλληνες- γνώστες ιδιαίτερων γλωσσικών δυσχερειών στην ακριβή απόδοση των εννοιών των λέξεων.

Η παρουσίαση, αν και διέφερε από τις συνήθεις λόγω του εξειδικευμένου θέματος της , συγκέντρωσε το μεγάλο ενδιαφέρον του ακροατηρίου που αντάμειψε τον ομιλητή μετά το πέρας της με παρατεταμένο θερμό χειροκρότημα.

Κατωτέρω παρατίθεται το κείμενο της παρουσιάσεως για όσους δεν κατάφεραν να παρευρεθούν στην ενδιαφέρουσα αυτή εκδήλωση.

ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΚΟΡΑΚΙΑΝΙΤΗ ΣΤΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΣΤΙΣ 26/10/2016 ΣΕ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΟ – ΙΑΠΩΝΙΚΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΟ – ΙΑΠΩΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΙΑΠΩΝΟ – ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΕΞΙΚΟΥ ΤΟΥ

Κυρίες και κύριοι,
Είναι μεγάλη τιμή για μένα αυτή η δυνατότητα να παρουσιάσω το Ελληνο – ιαπωνικό και Ιαπωνο – ελληνικό λεξικό μου σε ένα τόσο εκλεκτό ακροατήριο. Το λεξικό αυτό είναι πράγματι έργο ζωής για μένα, αφού χρειάστηκαν πενήντα και πλέον χρόνια για να φτάσει στο σημερινό επίπεδο, αλλά όσον αφορά την αντικειμενική του αξία δεν είμαι ο καταλληλότερος να μιλήσω. Στο διάστημα αυτό έπρεπε να αντιμετωπιστούν πολύ σημαντικά προβλήματα όχι μόνον γλωσσικά αλλά και τεχνικά, οικονομικά και άλλα.
Πρώτα λοιπόν θα ήθελα να σας μιλήσω για το πώς ξεκίνησε, πώς προχώρησε και πως κατέληξε στην σημερινή του μορφή και εν συνεχεία να αναφερθώ στα κυριότερα, κατά τη γνώμη μου, χαρακτηριστικά του.
Η ιστορία αρχίζει με την υπηρεσία μου στην Πρεσβεία της Ιαπωνίας, όπου εργάστηκα συνολικά 33 χρόνια. Από τον πρώτο καιρό ασχολήθηκα με τη μελέτη της ιαπωνικής γλώσσας ενώ από την επαφή μου με ιαπωνικές οικογένειες έβλεπα τις δυσκολίες και προσπάθειες τους για να αντιμετωπίσουν τα καθημερινά προβλήματα, τις αρρώστιες των παιδιών, τη διαφορετική αντίληψη για τόσα πολλά ζητήματα. ΄Έτσι, γεννήθηκε η ιδέα της ανάγκης ενός μικρού πρακτικού λεξικού, σε σχήμα τσέπης με λατινικούς χαρακτήρες μόνον, για τις βασικές ανάγκες διαβίωσης στην Ελλάδα.
Παράλληλα, συνεχιζόταν η προσπάθειά μου για την εκμάθηση της ιαπωνικής γλώσσας, κυρίως με τους νέους Ακολούθους που έστελνε το Υπουργείο Εξωτερικών της Ιαπωνίας στην Ελλάδα για την εκμάθηση της γλώσσας, πριν αναλάβουν τα καθήκοντά τους στην Πρεσβεία. Υπήρχε ανταλλαγή μαθημάτων και τα τετράδια με σημειώσεις από αυτά τα μαθήματα ήταν αργότερα βασικό υλικό για το λεξικό το οποίο, εις αναζήτηση εκδότη, από λεξικό τσέπης εξελισσόταν σε κανονικό βιβλίο.
Με τον καιρό, μαζί με την αύξηση του αριθμού και του μεγέθους των σελίδων του λεξικού, έγινε αισθητή και η ανάγκη χρήσης των ιδεογραμμάτων, των κινεζικής προέλευσης χαρακτήρων ή κάντζι όπως λέγονται και αναφέρονται εν συνεχεία. Τα κάντζι ήταν πλέον απαραίτητα και ο χρόνος περνούσε με τη μελέτη τους που ήταν αρκετά δύσκολη λόγω ηλικίας. Είναι γνωστό σε όσους ασχολούνται με την ιαπωνική γλώσσα ότι στην επίσημη λίστα ο αριθμός των κάντζι, τα jôyô κάντζι ή συνήθη κάντζι （常用漢字）όπως αναφέρονται, από 1.850 χαρακτήρες το 1946 αυξήθηκε σε 1.945 το 1981 και σε 2. 136 το 2010 . ΄Όμως, αρκετές χιλιάδες κάντζι βρίσκονται σε κανονική χρήση και δεν είναι η κατάλληλη ώρα για να ασχοληθούμε με την κινεζική και ιαπωνική προφορά τους. Επιπλέον, υπάρχει και μια λίστα με 285 χαρακτήρες που χρησιμοποιείται σε ονόματα.
Μεγάλο πρόβλημα είναι και οι ομόηχες λέξεις : για παράδειγμα στη σύνταξη του λεξικού χρειάστηκα όρους όπως η λέξη genkô 原稿που σημαίνει χειρόγραφο, σχέδιο εγγράφου , στην οποίαν ο υπολογιστής παρουσιάζει 18 λέξεις με την ίδια προφορά αλλά διαφορετική γραφή και σημασία ή τη λέξη kôsei 校正, παραβολή σε κείμενο, στην οποία ο υπολογιστής παρουσιάζει δεκάδες κάντζι και τη λέξη kinô 昨日, που σημαίνει χτες, όπου παρουσιάζονται 14 διαφορετικές γραφές. Ο αριθμός τους και τα παραδείγματα φανερώνουν τη δυσκολία εκμάθησής των. Πιστεύω ότι είχα προχωρήσει αρκετά στη λίστα αλλά σήμερα η μνήμη δεν βοηθά και ο αριθμός των γνωστών κάντζι έχει περιοριστεί αρκετά.
΄Ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα ήταν ο ακατόρθωτος συνδυασμός της ελληνικής και της ιαπωνικής γραφής στην ίδια σελίδα. Στην αρχή δεν υπήρχε ούτε καν κομπιούτερ της ιαπωνικής γλώσσας ενώ το ελληνικό κείμενο γραφόταν σε γραφομηχανή. Αργότερα για την πρώτη έκδοση , εξασφαλίστηκε ένας επεξεργαστής κειμένου της ιαπωνικής (βαπουρο όπως λεγόταν) με τον οποίον γραφόταν σε χωριστό κείμενο η απόδοση του ελληνικού λήμματος στην ιαπωνική, εντελώς ανεξάρτητα από το ελληνικό κείμενο.
Ως συνέπεια αυτού του προβλήματος, προέκυψε μια ιδιωτική έκδοση που έγινε στο Τόκιο το 1979 στην οποία εγώ μεν είχα γράψει το λήμμα σε ελληνική γραφομηχανή και την απόδοση του με λατινικά στοιχεία ενώ ένας φίλος τα είχε μετατρέψει σε ιαπωνική γραφή με κάντζι. ΄Οπως με πληροφόρησαν πολύ πρόσφατα, αυτή η έκδοση, επειδή έγινε στην Ιαπωνία, έχει καταχωρηθεί στη βιβλιοθήκη του ιαπωνικού κοινοβουλίου (της Δίαιτας) με τίτλο «Μικρό Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας για καθημερινή ομιλία» και ως συγγραφείς αναφέρονται ο Βασίλειος Κορακιανίτης, ο κ. Atsuya Suzuki, σύμβουλος της Πρεσβείας και ελληνομαθής και ο φίλος κ. Masao Yagihashi του Γραφείου Ευρεσιτεχνιών του Τόκιο.
（1979年、日常会話のためのギリシャ語小辞典（バシリオス・コラキアニティス、鈴木敦也、八木橋正雄））（日本の国立国会図書館Nihon no kokuritsu kôkai toshôkan ）
http://iss.ndl.go.jp/books/R100000002-I000001431223-00
Πάντως, η αποφασιστική εξέλιξη του λεξικού έγινε γύρω στο 1991 με την άφιξη του αείμνηστου Πρεσβευτή της Ιαπωνίας στην Ελλάδα Ταντατσούνα Γιάμπου. Ο κ. Γιάμπου επιθυμούσε να μάθει την ελληνική γλώσσα, στην οποία τελικά έφτασε σε ένα πολύ ικανοποιητικό επίπεδο, και , φυσικά, καταλήξαμε στην ανταλλαγή μαθημάτων. ΄Ήταν εκείνος που υπέδειξε την σύνταξη του λεξικού σε τρεις στήλες όπου η πρώτη ήταν το λήμμα στην ελληνική γλώσσα με γραφομηχανή, η δεύτερη το μέρος του λόγου στο οποίο ανήκε και η τρίτη η απόδοση στην ιαπωνική με την χρήση ιαπωνικού επεξεργαστή κειμένου (βαπουρο). Μ’ αυτόν τον τρόπο ελύνετο κάπως το πρόβλημα της γραφής του λήμματος στις δύο γλώσσες βάζοντας αντικριστά τα δύο κείμενα , το ελληνικό και το αντίστοιχο ιαπωνικό και συγκολλώντας τα δύο μέρη.
Με τον αείμνηστο Πρέσβυ στα τρία περίπου χρόνια της εδώ θητείας του είχαμε φτάσει μαζί ως μάθημα στον έλεγχο των λημμάτων του Ελληνο – ιαπωνικού λεξικού μέχρι το γράμμα πι. Με την αναχώρησή του συνέχισα την επεξεργασία και προχώρησα στη σύνταξη του Ιαπωνο – ελληνικού λεξικού με την ανεκτίμητη βοήθεια διπλωματών της Πρεσβείας, όπως η Κα Μαετζίμα, καθώς και άλλων Ιαπώνων φίλων.
Ανέφερα ότι με τη λύση των τριών στηλών λύθηκε κάπως το πρόβλημα χρήσης των δύο γλωσσών στο αυτό κείμενο. Όμως, παρουσιάστηκε ένα άλλο εξίσου σημαντικό πρόβλημα. Η ελληνική γραφομηχανή και ο ιαπωνικός επεξεργαστής κειμένου είχαν διαφορετικά διαστήματα μεταξύ των γραμμών και προς το τέλος της σελίδας κατέληγε η απόδοση στην ιαπωνική να είναι αρκετά πιο κάτω από το αντίστοιχο λήμμα. Εδώ θα πρέπει να αναφέρω με ευγνωμοσύνη τον κ. Καστανιώτη ο οποίος προσπάθησε πολύ και δεν εφείσθη δαπανών για να απασχολήσει ολόκληρο το καλοκαίρι του 1993 έναν ειδικό για υπολογιστές ο οποίος κατόρθωσε να λύσει σχεδόν ικανοποιητικά το πρόβλημα με την αντιστοιχία του λήμματος και της απόδοσής του στην άλλη γλώσσα. Μ’ αυτόν τον τρόπο έγινε δυνατή η έκδοση του 1994.
Η επεξεργασία και οι προσθήκες στο λεξικό συνεχιζόταν μέχρι την επόμενη έκδοση που έγινε ύστερα από 10 χρόνια, το 2004, πάλι από τον κ. Καστανιώτη. Αυτή τη φορά τα διλήμματα έγιναν πολύ σοβαρά. Με ποιά κριτήρια θα συνεχιζόταν η αύξηση των λημμάτων; Ποιο σύστημα γραφής θα έπρεπε να ακολουθηθεί; Είναι χρήσιμη η συνέχιση της αναφοράς των τριών κυριότερων χρόνων των ελληνικών ρημάτων ; και πολλά άλλα σχετικά με τις ιδιορρυθμίες της ιαπωνικής γλώσσας που θα αναφέρω εν συνεχεία.
΄Οσον αφορά το κριτήριο για την καταχώρηση ενός λήμματος, υπήρχε η σκέψη ενός Έλληνα και ενός Ιάπωνα που κάθονται απέναντι προσπαθώντας να επικοινωνήσουν. Τί θα πουν, για ποιο πράγμα μπορούν να συζητήσουν, σε ποια θέματα μπορούν να επεκταθούν ; Τα θέματα της συνομιλίας διαρκώς διευρύνονταν…
Σχετικά με το σύστημα γραφής δηλαδή της αναγραφής των ιαπωνικών λέξεων με λατινικά στοιχεία «ρο-μα τζί, όπως λέγονται, υπάρχουν σήμερα τρία κυρίως είδη γραφής :
πρώτον, το σύστημα κουν-ρει ρο-μα-τζι (訓令式ローマ字) που μαθαίνουν οι Ιάπωνες στο σχολείο στο οποίο επί παραδείγματι το συλλαβόγραμμα ふ γράφεται hu και τα μακρά φωνήεντα γράφονται ως διπλά.
δεύτερον, το σύστημα Χέπμπερν (Hepburnヘボン式ローマ字) το οποίο απευθύνεται σε ξένους. Σ’ αυτό το ふ γράφεται (fu) και
τρίτον, το σύστημα οδικής σήμανσης 　(道路の標識用のローマ字) κατά το οποίο σε πολύ σύντομο διάστημα ενώ τρέχει το αυτοκίνητο θα πρέπει να αναγνωστεί μία πληροφορία γι’ αυτό χρησιμοποιούνται λατινικά γράμματα σε πολλές συντομογραφίες
Στο λεξικό χρησιμοποιήθηκε το σύστημα Hepburn αφού απευθύνεται σε ξένους . Να σημειώσω ότι το Άγγλο – ιαπωνικό λεξικό για ξένους λέγεται ει – ουα τζιτεν ενώ το Ιαπωνο – αγγλικό – για Ιάπωνες λέγεται ουα – ει τζιτεν στην ιαπωνική.
Σχετικά με την αναφορά των τριών βασικών χρόνων των ελληνικών ρημάτων η οποία αρχικά έγινε για τη διευκόλυνση των Ιαπώνων που μαθαίνουν ελληνικά, υπήρχε το δίλημμα αν πρέπει να συνεχιστεί καθώς αυτό το σύστημα αυξάνει τον όγκο του λεξικού. Επειδή υπάρχουν Ιάπωνες, έστω και λίγοι, που ασχολούνται με την ελληνική γλώσσα όπως π.χ. οι υπότροφοι του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών ενώ ο σχετικός έλεγχος έδειξε ότι η διαφορά του αριθμού των σελίδων είναι μικρή, το σύστημα παρέμεινε.
Η απόδοση μιας ελληνικής λέξης σε μια ευρωπαϊκή γλώσσα με την οποία η ελληνική μοιράζεται λίγο – πολύ τις ίδιες έννοιες, με βάση την ίδια κουλτούρα, ιστορία, θρησκεία κλπ. δεν παρουσιάζει τα προβλήματα που έχει μία τέτοια απόδοση στην ιαπωνική γλώσσα. Αντιγράφω από τον πρόλογο της δεύτερης έκδοσης του λεξικού :
«Παραμένει ο προβληματισμός της απόδοσης μιας ελληνικής λέξης στη γλώσσα ενός λαού με τόσο μακραίωνα ιστορία, με διαφορετική κουλτούρα και νοοτροπία, με ταξικές διαφορές στην ιστορική του διαδρομή με συνέπεια τη διαφορετική γλώσσα στην μεταξύ τους επικοινωνία. Αποτελεί μία πολύ δύσκολη υπόθεση σε πολλές περιπτώσεις ιδίως όταν πρόκειται για συναισθήματα, χαρακτήρες, ηθικές αξίες, στοιχεία της πολιτιστικής κληρονομιάς και άλλα. Και λέγοντας απόδοση εννοώ την ιαπωνική λέξη που θα έχει τη διάσταση, το βάθος και το συναίσθημα της καταχωρούμενης ελληνικής. Πολλές ελληνικές λέξεις που εκφράζουν συναισθήματα ή καταστάσεις με υπερβολή π.χ. κέφι, γλέντι, φασαρία κλπ. έπρεπε να συρρικνωθούν, να μειωθεί η ένταση για να αποδοθούν».
Εδώ τελειώνει η αντιγραφή αλλά συνεχίζω στο ίδιο θέμα.
Δύσκολο να αποδοθεί η λέξη πανηγύρι με την έννοια διασκέδαση, ξεφάντωμα, όπως λένε τα λεξικά μας. Και πώς να αποδοθεί η λέξη φιλότιμο ; ΄Έχω παραθέσει αρκετές λέξεις που μάλλον έχουν σχέση με αυτοσεβασμό, αξιοπρέπεια, καθήκον και ίσως όλες μαζί να υποβάλλουν τη σημασία της λέξης φιλότιμο.
΄Άλλο παράδειγμα η λέξη αμαρτία η οποία στα ιαπωνικά είναι ίδια με τη λέξη αδίκημα/έγκλημα (τσουμι　罪) ενώ η λέξη haji {恥}　που σημαίνει ντροπή, όνειδος, στίγμα, είναι πολύ δυνατή.
Με αυτά τα προβλήματα πραγματοποιήθηκε η δεύτερη έκδοση το 2004, όπως προανέφερα, με μία ανατύπωση με διορθώσεις και προσθήκες το 2007, και , ύστερα από εννέα χρόνια, ακολούθησε η τρίτη έκδοση από τον εκδοτικό οίκο ΠΕΛΕΚΑΝΟΣ το 2013. Στα τελευταία τέσσερα ή πέντε χρόνια μέχρι την τρίτη έκδοση, το λεξικό είχε εξαντληθεί και δεν υπήρχε στα ράφια των βιβλιοπωλείων παρά τη ζήτηση, όπως φανέρωναν τα τηλεφωνήματα προς τον συγγραφέα.
Καθ’ όλο αυτό το διάστημα, από το 2004 μέχρι το 2013, συνεχίστηκε η προσπάθεια για την βελτίωση του λεξικού με την προσθήκη δυόμισι χιλιάδων νέων λημμάτων, εκτός από τα παράγωγα, με πολλές λέξεις της καθομιλουμένης, με ιδιαίτερη φροντίδα για έννοιες με πολιτιστικό περιεχόμενο και με περισσότερες επεξηγήσεις και παραδείγματα σε ασαφείς έννοιες. Επίσης έγινε προσπάθεια για ένα πιο ευανάγνωστο λεξικό, με την κατά τι μεγέθυνση πολύπλοκων κάντζι και για να γίνει αντιληπτή στον ΄Έλληνα χρήστη του λεξικού η διαφορά λέξεων και ευγενικών φράσεων, ανάλογα με τη θέση ομιλητή/ακροατή , με την προσθήκη παρατηρήσεων και αναφορών όπου παρουσιαζόταν ευκαιρία.
Ας πάρουμε για παράδειγμα τη λέξη δίνω :
Στην ελληνική δεν υπάρχει ιδιαίτερη σκέψη όταν δίνω κάτι σε κάποιον ή κάποιος μου δίνει κάτι. Δεν είναι όμως το ίδιο στα ιαπωνικά. Η λέξη που θα χρησιμοποιήσουμε εξαρτάται από το ποιός δίνει σε ποιόν. ΄Οταν κάποιο φιλικό ή οικείο πρόσωπο μου δίνει κάτι το συνηθισμένο ρήμα είναι kureru (呉れる) , όταν δίνω κάτι 　yaruやる. ΄Όμως, διαφορετική είναι η περίπτωση όταν κάποιος που θεωρείται ανώτερος δίνει κάτι. ΄Όπως είναι γνωστό, στα παλιά χρόνια η Ιαπωνία ήταν χωρισμένη σε τάξεις με ανώτερη, εκτός από τους άρχοντες , την τάξη των σαμουράι , μετά των αγροτών, των τεχνιτών και των εμπόρων. Έτσι δύο άνθρωποι, αν δεν ανήκαν στην ίδια τάξη, ο ένας εθεωρείτο κατώτερος από τον άλλον και αν αυτός έδινε κάτι σε ανώτερο θα λέγαμε ότι προσέφερε κάτι (κατά λέξη sashiageru 差し上げる上げる που σημαίνει σηκώνω ψηλά ) ενώ ο ανώτερος ευδοκούσε να δώσει ή παραχωρήσει κάτι σε κάποιον (kudasaru 下さる χαμηλώνω )。　Βέβαια στη σημερινή Ιαπωνία δεν ισχύει η διάκριση των τάξεων όμως η έννοια του ανώτερου είτε λόγω ηλικίας ή θέσης παραμένει　και　στην περίπτωση αυτή και σε ευγενική γλώσσα χρησιμοποιούνται αυτές οι λέξεις. .
Ακόμη, έγιναν διορθώσεις λαθών σύμφωνα με υποδείξεις αναγνωστών ενώ ο έλεγχος των λημμάτων, από την δεύτερη στην τρίτη έκδοση έγινε και σε σύγκριση με την αλληλογραφία στην ιαπωνική που είχα εν τω μεταξύ με Ιάπωνες φίλους.
Θα ήθελα στο σημείο αυτό να αναφέρω ότι ολόκληρο το λεξικό , με χίλιες τετρακόσιες πενήντα σελίδες στην τελευταία έκδοση, με συνολικό αριθμό λέξεων πάνω από 677.000, σύμφωνα με τον υπολογιστή, χρειάστηκε να δακτυλογραφηθεί αποκλειστικά και μόνον από τον συγγραφέα αφού δεν υπήρχε άλλη δυνατότητα. Θα πρέπει ακόμη να δεχτώ ότι η γνώση της ιαπωνικής γλώσσας εκ μέρους μου δεν ήταν πλήρης στην αρχή αλλά με την πάροδο του χρόνου, παράλληλα με την αύξηση των λημμάτων, διευρυνόταν και η γνώση της και όσο μεταγενέστερη είναι η έκδοση τόσο ακριβέστερη η διατύπωση των λημμάτων. Θα ήθελα ακόμη να αναφέρω ότι ακριβώς λόγω της ανεπαρκούς για την περίπτωση γνώσης της ιαπωνικής στα πρώτα στάδια, η καταχώρηση των λημμάτων γινόταν με επίπονη αναζήτηση και διασταύρωση των στοιχείων με έγκυρα αγγλο – ιαπωνικά και , ταυτόχρονα, με ιαπωνο – αγγλικά λεξικά για την σύνταξη των οποίων χρειάστηκαν ολόκληρα επιτελεία συντακτών σε μακροχρόνια περίοδο.
Όταν παρουσίασα το λεξικό στον αείμνηστο κ. Βερβάτη, διευθυντή της εκδοτικής εταιρίας ΠΕΛΕΚΑΝΟΣ, δεν έκρυψε την έκπληξη και αμηχανία του για τον όγκο του βιβλίου. Το περίμενε μικρότερο συγκρίνοντας το με τις προηγούμενες εκδόσεις και είναι λογικό να συλλογίστηκε το αυξημένο κόστος της έκδοσης. Πάντως, εργαστήκαμε εντατικά τόσον εγώ, εργαζόμενος επί ένα περίπου μήνα συνεχώς στα γραφεία της εταιρίας για να μεταφερθεί το λεξικό από τον δικό μου υπολογιστή στους υπολογιστές της εταιρίας, λόγω των διαφορετικών συστημάτων, όσο και εκείνος επιβλέποντας τη διαδικασία και ψάχνοντας για το κατάλληλο εξώφυλλο. Σύμφωνα με το σχόλια που άκουσα, το εξώφυλλο ήταν εντυπωσιακό και στις δύο χώρες.
Αυτή η αναφορά στους υπολογιστές ίσως κάνει εντύπωση σε πολλούς από το ακροατήριο καθώς είμαι βέβαιος για την εξοικείωσή τους με κομπιούτερ. Προσωπικά, δεν είμαι ειδικός στα κομπιούτερ και δυσκολεύομαι πολύ με τα προβλήματα που ενίοτε παρουσιάζουν αλλά θα ήθελα να θυμίσω ότι σ’ αυτό το μακρό διάστημα της σύνταξης του λεξικού παρουσιάστηκαν πολλά είδη υπολογιστών και σχετικών προγραμμάτων αρχίζοντας από τα DOS (Disk operating systems) και φτάνοντας στα σημερινά WINDOWS 10 στα οποία πολύ πρόσφατα έκανα αναβάθμιση του δικού μου laptop την οποία δεν έχω ακόμη συνηθίσει.
Ο απροσδόκητος θάνατος του αείμνηστου και ακόμη νέου στην ηλικία διευθυντή του εκδοτικού οίκου ΠΕΛΕΚΑΝΟΥ, ο οποίος έχει προσφέρει τόσα πολλά στην ελληνική γραμματεία, δεν ήταν μόνο μία απώλεια για το λεξικό και την τύχη του αλλά, γενικότερα, μια απώλεια για τα ελληνικά γράμματα, όπως τόσοι διαπρεπείς ειδήμονες σ’ αυτόν τον τομέα τόνισαν. Το αποτέλεσμα αυτού του θανάτου ήταν το κλείσιμο της εταιρίας και, όσον αφορά το λεξικό μου, έγινε άγνωστη η τύχη του από την έκδοσή του και μετά.
Τύχη αγαθή ευδόκησε να ενδιαφερθεί για την περίπτωση ο κ. Αλέξανδρος Παπαζήσης, διευθυντής του τόσο γνωστού και διακεκριμένου εκδοτικού οίκου, με αποτέλεσμα την τελευταία τέταρτη έκδοση. Πραγματικά θεωρώ μεγάλη τιμή την ανάληψη της έκδοσης εκ μέρους του και νιώθω βαθύτατη υποχρέωση για την προσωπική του φροντίδα για το έργο αφού μόνον για την τελική επιλογή του εξωφύλλου χρειάστηκαν τρεις ολόκληροι μήνες περίπου!
Εδώ τελειώνει η ιστορία του λεξικού από την πρώτη έως την τελευταία έκδοση. Όμως, πριν εισέλθω στα χαρακτηριστικά και τις ιδιαιτερότητες του έργου θα ήθελα να αναφέρω ακόμη δύο εξίσου σοβαρές δυσκολίες για τη σύνταξη του.
Πρόκειται για τις δύο σημαντικές μεταρρυθμίσεις που έγιναν στην Ελλάδα σε σχέση με το γλωσσικό ζήτημα ή όπως αναφέρθηκε επίσημα για την απλοποίηση της ελληνικής γλώσσας. Η μία έγινε το 1976 οπότε ορίστηκε η δημοτική γλώσσα ως επίσημη γλώσσα του κράτους και η άλλη το 1982 οπότε καταργήθηκαν οι τόνοι και τα πνεύματα που αντικαταστάθηκαν από ένα μόνο τόνο. Χρειάστηκε λοιπόν προσαρμογή προς τη νέα γλωσσική κατάσταση και ανασύνταξη του λεξικού για μια τέτοια προσαρμογή. ΄Ήταν μια μακροχρόνια και ανιαρή διαδικασία και, πιστεύω, μερικά λάθη ήταν αποτέλεσμα της διαδικασίας αυτής. Με την ευκαιρία δεν θα διστάσω να αναφέρω ότι ήμουν πάντοτε υπέρ της γλωσσικής απλοποίησης προς διευκόλυνση των ξένων που μαθαίνουν ελληνικά. Βλέποντας όμως τα σημερινά όρια και διαβάζοντας επιστολές Ιαπώνων φίλων σε άψογη ελληνική γλώσσα και στίξη νιώθω λύπη για την κατάσταση. Προσωπικά, ακόμη και σήμερα μερικές φορές πρέπει να διορθώσω το συμπλεκτικό «και» στο οποία από συνήθεια βάζω τόνο, έξις δευτέρα φύσις όπως λένε, και αισθάνομαι άσχημα διορθώνοντας το αυγό με ύψιλον σε αβγό με βήτα.
Καιρός είναι να ασχοληθούμε με το λεξικό καθαυτό και τις ιδιομορφίες του.
Σε γενικές γραμμές, στο Ελληνο-ιαπωνικό μέρος έχει δοθεί ιδιαίτερη προσοχή σε λήμματα που έχουν σχέση με την ελληνική κουλτούρα, δηλαδή θέματα από την ελληνική μυθολογία ( θεοί του Ολύμπου, ήρωες και ημίθεοι, άλλα μυθικά πρόσωπα ), τη σύγχρονη ελληνική ζωή ( φαγητά, κάλαντα), τα ήθη και έθιμα ( αναστενάρια) , τη θρησκεία ( Αγιον ΄Ορος, ουνία ). Είναι κατά κάποιο τρόπο μία παρουσίαση της σύγχρονης Ελλάδας στους Ιάπωνες που ενδιαφέρονται γι’ αυτήν και πολλά λήμματα οφείλονται σε σχετικές ερωτήσεις τους.
Σημαντικό νομίζω είναι το Παράρτημα που αναφέρεται στα κυριότερα είδη της ελληνικής πανίδας και χλωρίδας (δέντρα, θάμνοι, λουλούδια, ζώα, ψάρια ) λόγω της δικής μου αγάπης για τη φύση αλλά και της αγάπης των Ιαπώνων γι΄ αυτήν. Ιδιαίτερη έμφαση έχει δοθεί στο μέρος που αναφέρεται στα άνθη , επειδή χρησιμοποιούνται στην ανθοδετική ή ikebana, το οποίο πιστεύω ότι είναι μοναδικό. Χρειάστηκε μεγάλη προσπάθεια για τη σύνταξή του με επίδειξη σχετικού βιβλίου και με συζητήσεις με διάφορους γεωπόνους και ανθοπώλες ώστε να είναι σωστή η απόδοση. Και είναι καιρός να αναφέρω την πολύτιμη βοήθεια του Ιάπωνα φίλου, κυρίου Γιουκινόρι Νισιτζίμα , που με βοήθησε εθελοντικά όχι μόνον σ’ αυτό το δύσκολο κεφάλαιο αλλά γενικά στη σύνταξη επί πενταετία σχεδόν. Πράγματι του οφείλω ευγνωμοσύνη.
Σχετικά με τη μυθολογία, θα ήθελα να σημειώσω ότι επειδή η ελληνική μυθολογία είναι γνωστή στους Ιάπωνες μέσω της ρωμαϊκής, δίπλα στο ελληνικό όνομα παρατίθεται το αντίστοιχο ρωμαϊκό ώστε να γίνεται αντιληπτό περί ποίου πρόκειται.
Εξάλλου , στο Ιαπωνο-ελληνικό τμήμα δίνεται έμφαση στις ευγενικές λέξεις/φράσεις, στα τόσο δύσκολα απόλυτα αριθμητικά, στις ημερομηνίες και αρίθμηση μηνών, ιστορικές περιόδους της Ιαπωνίας, ιαπωνικά υπουργεία και υπηρεσίες.
Να αναφέρω ακόμη τη μεγάλη δυσκολία των αριθμητικών στην ιαπωνική γλώσσα τα οποία παρατίθενται σε χωριστό Παράρτημα. Στην ελληνική λέμε ένας άνθρωπος, ένας όροφος , μία γυναίκα, μία γάτα, ένα βιβλίο, ένα μολύβι, χρησιμοποιείται δηλαδή το ίδιο απόλυτο αριθμητικό ένας, μία, ένα. Στην ιαπωνική τα πράγματα είναι διαφορετικά. Όταν ζήτησα διευκρινίσεις για κάτι μου εστάλη ένα ολόκληρο λεξικό τριακοσίων ενενήντα σελίδων αποκλειστικά για τα αριθμητικά (数え方の辞典) το οποίο αναφέρει πώς μετράμε τα διάφορα πράγματα. Στο Παράρτημα αναφέρονται τα αριθμητικά για τις πιο συνηθισμένες περιπτώσεις..
Στην προηγούμενη έκδοση υπήρχε και ένα Παράρτημα για την κλίση των ρημάτων στο οποίο προσπαθούσα να εξηγήσω την χρήση των ιαπωνικών ρημάτων συγκρίνοντάς τα με την ελληνική γραμματική. Το Παράρτημα αυτό αφαιρέθηκε από την τελευταία έκδοση για δυο λόγους. Ο πρώτος είναι ότι , σύμφωνα με Ιάπωνες φίλους, το κεφάλαιο αυτό δεν απέδιδε το πνεύμα της ανάλογης χρήσης των ρημάτων στην ιαπωνική. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι τόσο στην κλίση όσο και στην χρήση των ιαπωνικών ρημάτων αφιερώνεται ένα μακροσκελές κεφάλαιο στο καινούριο βιβλίο που γράφουμε από κοινού εγώ και ο προ-αναφερθείς κ. Νισιτζίμα με τίτλο «Εισαγωγή στην ιαπωνική γλώσσα και κουλτούρα», αν ποτέ τελειώσει. Το λέω αυτό γιατί από την πλευρά μου γίνεται προσπάθεια να είναι όσο γίνεται απλό και να πλησιάζει τα ελληνικά δεδομένα ενώ από την άλλη πλευρά γίνεται αναφορά σε πιο περίπλοκες και εξειδικευμένες περιπτώσεις. Η αλήθεια είναι ότι παρά τις σημαντικές δυσκολίες η εργασία αυτή σιγά – σιγά έχει προχωρήσει αρκετά.
Επανερχόμενος στο λεξικό, θα ήθελα να αναφέρω ότι πιθανόν να μην απουσιάζουν απ’ αυτό μερικά τυπογραφικά ή άλλα λάθη ακόμη. Αλλά θα ήθελα να παρακαλέσω τους αναγνώστες που πιθανώς να τα επισημάνουν να σκεφτούν επίσης τι σημαίνει να καταπιάνεται κανείς με ένα τέτοιο έργο ξεκινώντας από το μηδέν χωρίς να διαθέτει βοηθητικά πρότυπα όπως στις ευρωπαϊκές γλώσσες.
Δεν θα ήθελα να σας κουράσω περισσότερο αναφέροντας και άλλες πολυποίκιλες δυσκολίες. Για όσους ενδιαφέρονται να μάθουν περισσότερα για τα χαρακτηριστικά της ιαπωνικής γλώσσας και διαφορές ή δυσκολίες σε σύγκριση με την ελληνική, έχω γράψει ένα σχετικό κεφάλαιο που έχει συμπεριληφθεί στο βιβλίο του κ. Γεωργίου Καναράκη, καθηγητή του πανεπιστημίου Charles Sturt της Αυστραλίας με τίτλο « Η διαχρονική συμβολή της ελληνικής γλώσσας σε άλλες γλώσσες» , των Εκδόσεων Παπαζήση.
Προσωπικά, δεν είμαι ακόμη ικανοποιημένος από το λεξικό, θα ήθελα να προσθέσω περισσότερα λήμματα, περισσότερα παραδείγματα , περισσότερες ιδιαιτερότητες της ιαπωνικής γλώσσας , να αναφέρω τα honorifics ή τιμητικά μόρια και άλλα. Ακόμη βρίσκω σε συρτάρια, σε ντοσιέ, σε βιβλία, σημειώματα και χαρτάκια με λέξεις για σωστότερη απόδοση στην άλλη γλώσσα, με παραδείγματα, προσθήκες κλπ.
Είναι γεγονός ότι εξακολουθώ να ασχολούμαι με το λεξικό, προσθέτοντας ή τροποποιώντας λήμματα και παραδείγματα, πράγμα που θα συνεχίσω όσον καιρό έχω τη δυνατότητα να διαβάζω και να γράφω.
Τελικά, νομίζω ότι ήταν υπερβολή αυτό που έγραψε ο κ. Παπαλεξανδρό-πουλος σε ένα άρθρο του στο ΒΗΜΑ με την ευκαιρία της δεύτερης έκδοσης , ότι με το λεξικό αυτό επιτελείται ένα άλμα στον τομέα των ιαπωνικών σπουδών στη χώρα μας, αλλά πιστεύω ότι βοηθάει σημαντικά στην εκμάθηση της τόσο δύσκολης ιαπωνικής στους ΄Ελληνες και της εξίσου δύσκολης ελληνικής για τους Ιάπωνες.
Να προσθέσω κάτι ακόμη που, ως συνέπεια του λεξικού, με λυπεί πραγματικά. Λόγω της απασχόλησής μου με την σύνταξή του, δεν μπόρεσα , δεν είχα τον χρόνο, να παρακολουθήσω τις εξελίξεις σε τομείς που με ενδιαφέρουν ιδιαίτερα όπως η ιστορία, η γλώσσα, η μουσική. Σε μια γωνιά του σπιτιού υπάρχει ακόμη ένας σωρός από βιβλία, αποκόμματα εφημερίδων, φυλλάδια κλπ. τα οποία έβαλα στην άκρη για να τα διαβάσω με «πρώτη ευκαιρία». Η ευκαιρία δεν ήλθε ακόμη, ελπίζω να έλθει κάποτε.
Τελειώνοντας, θεωρώ το λεξικό μου ως μία ελάχιστη ανταπόδοση στην καλοσύνη, την ευγένεια και την βοήθεια στη σύνταξη του που μου πρόσφεραν Ιάπωνες διπλωμάτες και φίλοι τους οποίους γνώρισα κατά την διάρκεια της εργασίας μου στην Πρεσβεία και αργότερα. Τους ευχαριστώ θερμά.
Ευχαριστώ θερμά ακόμη τον Ελληνο – ιαπωνικό Σύνδεσμο για την διοργάνωση αυτής της εκδήλωσης και, ιδιαίτερα τον Πρόεδρό του τον κ. Δήμο Βρατσάνο, για την συνεχή υποστήριξή του, τον Πρέσβυ κ. Κωνσταντίνο Βάσση και τον κ. Στέλιο Παπαλεξανδρόπουλο , στον οποίον και οφείλω πολύτιμες συμβουλές, για την τιμή που μου έκαναν να μιλήσουν για το λεξικό μου . Ακόμη, θα ήθελα να ευχαριστήσω την Κα Ρεικο Μοτόκι της Πρεσβείας για τον έλεγχο μεγάλου μέρους του λεξικού και την Κα Κλαίρη Παπαπαύλου για την στήριξη και τα τόσο χρήσιμα σχόλιά της.
Και βέβαια, ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου όλους εσάς που με τιμήσατε με την παρουσία σας και είχατε την καλοσύνη να με ανεχτείτε , ακούοντας υπομονετικά την αφήγησή μου.
Σας ευχαριστώ πολύ.