Κύκλος Διαλέξεων – Ομιλίες

Στις 29 Ιανουαρίου έκλεισε με επιτυχία ο Κύκλος Διαλέξεων που διοργάνωσε ο Ελληνο-Ιαπωνικός Σύνδεσμος, υπό την αιγίδα της Πρεσβείας της Ιαπωνίας, στο Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών & Μουσικής Β & Μ Θεοχαράκη. Ιδιαίτερη εντύπωση προκάλεσε η ποικιλία των θεμάτων και ο λόγος των ομιλητών, οι οποίοι με εύγλωττη σαφήνεια και ευκολία ανέπτυξαν τα θέματα τους, που τα περισσότερα εξ αυτών παρουσιάσθηκαν για πρώτη φορά στους τυχερούς ακροατές που είχαν την ευκαιρία να παρευρεθούν.

Στέλιος Παπαλεξανδρόπουλος

Τακτικός καθηγητής στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ιαπωνολόγος

Νιχόνγκα: Σύγχρονη Ιαπωνική παραδοσιακή ζωγραφική. Μερος Β’

«Νιχόνγκα» εἶναι μιὰ λέξη ποὺ δημιουργήθηκε γιὰ νὰ ὀνομάσει τὸ εἶδος τῆς ζωγραφικῆς  ποὺ ἄρχισε νὰ παράγεται ἀπὸ καλλιτέχνες ποὺ, ἀντιδρώντας στὴ διάδοση τῆς δυτικῆς ζωγραφικῆς (γνωστῆς ὡς Γιόογκα) τὴν ἐποχὴ Μέϊτζι, θέλησαν νὰ ἀναβιώσουν τὴν παραδοσιακὴ ἰαπωνικὴ ζωγραφικὴ. Αὐτὴ ἡ ἀναβίωση δὲν ἦταν μιὰ ἁπλὴ ἐπανάληψη τοῦ παρελθόντος, ἀλλὰ μιὰ δημιουργικὴ ἀνανέωση, ποὺ προέκυψε μέσα ἀπὸ τὴν ἀνάμειξη ρευμάτων τῶν παραδοσιακῶν ἰαπωνικῶν ἀναπαραστατικῶν τεχνῶν (ὅπως ἡ ξυλογραφὶα τῆς ἐποχὴς Ἐντό, τὰ γνωστὰ οὐκιγιόε) μὲ στοιχεῖα παρμένα ἀπὸ ἐπίσης ποικίλα ρεύματα τῆς δυτικῆς τέχνης, ὅπως ἡ προοπτικὴ, ἡ πλαστικότητα, οἱ ὄγκοι, τὸ βάθος κ.λπ. Μέσα ἀπὸ τοὺς διάφορους συνδυασμοὺς, ποὺ εἶναι διαφορετικοὶ γιὰ κάθε καλλιτέχνη, προέκυψαν πολλὰ εἴδη Νιχόνγκα.

Σ’ αὐτὴ τὴ διάλεξη μᾶς ἀπασχόλησαν ἰδιαίτερα τρεῖς καλλιτέχνες: ἡ Οὐεμούρα Σοέν, ὁ Τακεούτσι Σειχό καὶ ὁ Χιρακάουα Ἄκιρα.

Ἡ Οὐεμούρα Σοέν (1875—1949) περιγράφεται συχνὰ ὡς ἡ σημαντικότερη γυναῖκα ζωγράφος ταῆς προπολεμικῆς Ἰαπωνίας. Ὑπῆρξε ὡς τόσο παραγωγικὴ καὶ στὴ διάρκεια τοῦ πολέμου. Εἰδικεύτηκε στὶς παραστάσεις ὡραίων γυναικῶν (μπιτζίνγκα), μὲ πρότυπα παρμένα ἀπὸ τὰ οὐκιγιόε τῆς ἐποχὴς Ἐντὸ. Κομψότητα καὶ ἁβρότητα χαρακτηρίζει αὐτὲς τὶς μορφὲς, ποὺ εἶναι ἐξιδανικευμένες. Στὴ διάρκεια τοῦ πολέμου ζωγράφισε λιγότερο ἐξιδανικευμένες γυναικεῖες μορφὲς σὲ καθημερινὲς ἐργασίες. Σὲ λιγότερο βαθμὸ παρέστησε ἐπίσης ἱστορικὲς σκηνὲς, ἐμπνεόμενη καὶ ἀπὸ τὴ ζωὴ τῶν εὐγενῶν τῆς ἐποχὴς Χεϊάν, ὅπως τὴν περίφημη ποιήτρια Ὄνο-νο-Κομάτσι νὰ «πλένει» τὴ συλλογὴ οὐάκα Κοκινσού γιὰ νὰ ἀποδειχθεῖ ἡ ἀπατηλὴ προσθήκη σὲ αὐτὴν ἑνός οὐάκα, ἀπὸ θεατρικὰ ἔργα τοῦ Νό (ὅπως στὸ πολὺ γνωστὸ ἔργο της Jo-no-mai) ἤ ἀκόμη καὶ ἀπὸ τὴν κινεζικὴ ἱστορία, παριστάνοντας τὴν περίφημη Yang-kai-feng.

Ὁ Τακεούτσι Σεϊχό (1864-1942) εἶχε σπουδάσει στὸ Κυότο ὡς μαθητὴς τοῦ περίφημου Κόονο Μπαϊρέι τὸ ὕφος τῆς σχολῆς Μουραγιάμα – Σίτζο. Πῆγε στὸ Παρίσι συμμετέχοντας στὴν Παγκόσμια Ἔκθεση τοῦ 1910 καὶ κατόπιν ἔμεινε ἕνα διάστημα στὴν Εὐρώπη μελετώντας τὴ δυτικὴ ζωγραφική. Συνδυάζοντας τὶς ἐπιρροὲς ποὺ δέχτηκε ἀπὸ ἐκεῖ μὲ ἰαπωνικὰ παραδοσιακὰ στοιχεῖα δημιούργησε ἕνα δικὸ του, ἀναγνωρίσιμο ὕφος. Ὁ Τακεούτσι ἀσσχολήθηκε κυρίως μὲ τοπία, καθὼς καὶ μὲ παραστάσεις ζώων.

Ὁ Χιραγιάμα Ἰκούο (1930-2009) ἦταν 15 χρονῶν ὅταν, ἐργαζόμενος σὲ ἕνα ἐργοστάσιο πολεμοφοδίων, ὑπῆρξε θῦμα τῆς βόμβας ποὺ ἔπεσε στὴ Χιροσίμα. Ἡ στροφὴ του στὴ θρησκεία τοῦ Βουδισμοῦ καθὼς καὶ οἱ εἰρηνιστικὲς του δραστηριότητες θεωροῦνται ὡς ἀποτελέσματα τῆς ἐπιρροῆς ποὺ εἶχε πάνω του αὐτὴ ἡ ἐμπειρία. Ὁ Χιρακάουα εἶναι περίφημος γιὰ τὶς Νιχόνγκα ποὺ παριστάνουν θέματα σχετικὰ μὲ τὴ ζωὴ τοῦ Βούδα, τὴν εἴσοδο τοῦ Βουδισμοῦ στὴν Ἰαπωνία κ.λπ. Εἶναι ἐπίσης περίφημος γιὰ τὰ ἔργα ποὺ ἔφτιαξε ἐμπνεόμενος ἀπὸ τὶς περιοχὲς ποὺ διέσχιζε τὸ δίκτυο τῶν ὁδῶν τοῦ μεταξιοῦ. Συχνὰ ἔκανε ταξείδια σ’ αὐτὲς τὶς περιοχὲς, ἀναζητώντας τὶς ρίζες τῆς Ἰαπωνίας. Ἔφτασε, ὡστόσο, μέχρι τὴν Ἑλλάδα, ζωγραφίζοντας καὶ θέματα ἀπὸ αὐτὴν, ὅπως ὁ Παρθενώνας, τὰ Μετέωρα, κ.ἄ. Σὲ πολλὰ ἀπὸ τὰ ἔργα του κυριαρχοῦν τὰ βαθειὰ πράσινα καὶ ἡ ἐκτεταμένη χρήση τοῦ φύλλου χρυσοῦ. Ἀπὸ τὶς περιπλανήσεις του στὶς χώρες τῶν ὁδῶν τοῦ μεταξιοῦ, ὅπως ἡ Κίνα, τὸ Τουρκεστὰν, Ἀφγανιστάν κ.λπ. προέρχονται πολλὰ ἔργα ὅπου κυριαρχοῦν τόνοι τῆς ἐρήμου καὶ ἀποχρώσεις τοῦ κόκκινου. Πολλὰ γοητευτικὰ σχέδια, ὅπου δείχνει τὴν ἱκανότητὰ του νὰ συλλαμβάνει τὸ πνεῦμα τῶν τόπων καὶ τῶν ἀνθρώπων, προέρχονται ἐπίσης ἀπὸ αὐτὰ τὰ ταξείδια.

Μαρία Κοβάνη

Ιαπωνολογος

Ο Αίσωπος στην Ιαπωνία: Μύθοι και αποφθέγματα

Ο Αίσωπος φτάνει στην Ιαπωνία τον 16ο αιώνα μαζί με τους Ιησουίτες ιεραπόστολους. Το 1593 μ.Χ. οι μύθοι του Αισώπου μεταφράζονται στην ιαπωνική γλώσσα για την εκμάθησή της από τους δυτικούς ιερείς. Η πρώτη μετάφραση, η οποία γίνεται υπό την επιμέλεια και επίβλεψη της αποστολής, είναι σε απλή καθημερινή γλώσσα και φέρει τον εξιαπωνισμένο πορτογαλικό τίτλο Esopo no Fabulas, Οι Μύθοι του Αισώπου. Οι ιερείς πρέπει να μάθουν την ιαπωνική γλώσσα όσο το δυνατόν ταχύτερα για να είναι σε θέση να επικοινωνούν με το ιαπωνικό ποίμνιό τους και αυτή η προσπάθεια πραγματοποιείται με τη βοήθεια των αισωπικών μύθων. Πρόκειται για την πρώτη επαφή των μύθων με την ιαπωνική γλώσσα, την οποία θα ακολουθήσουν πολλές μεταφράσεις. Τον 17ο αιώνα, και ενώ ξεκινά μια περίοδος εθνικής ενοποίησης της Ιαπωνίας, υπό την ουσιαστική καθοδήγηση της δυναστείας των Τοκουγκάγουα, οι μύθοι του Αισώπου μεταφράζονται για δεύτερη φορά στην ιαπωνική γλώσσα. Το νέο κείμενο είναι γραμμένο σε ιαπωνικούς χαρακτήρες, εν αντιθέσει με την πρώτη μετάφραση στην οποία έχει χρησιμοποιηθεί το λατινικό αλφάβητο, φέρει τον αμιγώς ιαπωνικό τίτλο Isoho Monogatari και τυπώνεται στο Κιότο, την παλιά πρωτεύουσα της Ιαπωνίας, το 1639 μ.Χ.

Στην αρχή της περιόδου Έντο, το 1640 μ.Χ. και μόλις έναν χρόνο μετά τη δεύτερη μετάφραση των αισωπικών μύθων, η Ιαπωνία κλείνει τα σύνορά της, επιτρέποντας μόνο κάποιες επαφές με Ολλανδούς εμπόρους. Η λογοτεχνική εισροή ξένων κειμένων σταματά. Αυτή η κατάσταση συνεχίζεται τουλάχιστον μέχρι το 1854 μ.Χ., όταν ξεκινά η σταδιακή επιστροφή των ξένων αντιπροσώπων, και αλλάζει πλήρως το 1868 μ.Χ., με την παλινόρθωση Μέιτζι. Οι μύθοι του Αισώπου, βέβαια, έχουν εισχωρήσει ήδη στην ιαπωνική κοινωνία και σε αυτήν την περίοδο των δύο και πλέον αιώνων απομόνωσης συνεχίζουν να τυπώνονται, για την ακρίβεια ανατυπώνονται 9 φορές, με σημαντικότερη την έκδοση του 1659 μ.Χ. Η διαφορά του νέου κειμένου με τα προηγούμενα είναι ότι χάνεται ο χριστιανικός χαρακτήρας των μύθων, στους οποίους προσδίδονται αξίες ασιατικών θρησκειών.

Από το 1593 μ.Χ., από τη στιγμή δηλαδή όπου έρχονται οι μύθοι του Αισώπου στην Ιαπωνία, με τη μετάφραση 70 περίπου εξ αυτών, οι αισωπικοί μύθοι υιοθετούνται και αφομοιώνονται από την ιαπωνική κοινωνία. Ο μύθος του Λαγού και της Χελώνας γίνεται τόσο αγαπητός στους Ιάπωνες ώστε πολύ γρήγορα μελοποιείται. Έξι χρόνια μετά την αποκατάσταση Μέιτζι, 237 μύθοι του Αισώπου μεταφράζονται από μια αγγλική συλλογή, εκείνη του Thomas James, και γίνονται η αφορμή για να ξεκινήσει μια νέα μορφή καλλιτεχνικής δημιουργίας, της πολιτικής σατιρικής εικονογράφησης. Το υπουργείο παιδείας προχωρά στην ένταξη του μύθου του Λαγού και της Χελώνας στα σχολικά βιβλία του δημοτικού. Από το 1872 μ.Χ. και έπειτα η ιαπωνική κυβέρνηση προωθεί την ανανέωση του εκπαιδευτικού συστήματος εντάσσοντας ιαπωνικές μεταφράσεις ξένων κειμένων, μεταξύ των οποίων και μύθους του Αισώπου, στα σχολικά βιβλία, μιλώντας πλέον ανοιχτά για ανεξιθρησκία και ελευθερία συνειδήσεως.

Μέχρι σήμερα, περισσότερα από 400 βιβλία και περίπου 70 ταινίες έχουν ως σημείο αναφοράς τον Αίσωπο, άλλοτε ως μυθοπλάστη και άλλοτε ως μυθική προσωπικότητα.

Γεράσιμος Παπαδόπουλος

Δ/ντής Ερευνών στο Γεωδυναμικό Ινστιτούτο του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών

“Συστήματα Έγκαιρης Προειδοποίησης για Σεισμούς και Τσουνάμι στην Ιαπωνία και στην Ελλάδα”

Ομιλία που δόθηκε στα πλαίσια του Προγράμματος Εκδηλώσεων του Ιδρύματος Θεοχαράκη, σε συνεργασία με την Ιαπωνική Πρεσβεία και τον Ελληνοϊαπωνικό Σύνδεσμο, την Παρασκευή 22 Ιανουαρίου 2016.

Περίληψη της Ομιλίας

Η Ελλάδα και η Ιαπωνία χαρακτηρίζονται από υψηλή σεισμικότητα. Οι σεισμοί όταν γίνονται σε υποθαλάσσιο περιβάλλον προκαλούν τσουνάμι. Στην Ιαπωνία έχουν από χρόνια επινοηθεί και εφαρμόζονται με επιτυχία συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης για ισχυρούς σεισμούς. Η βασική αρχή στην οποία τα συστήματα αυτά βασίζονται είναι η μικρότερη ταχύτητα με την οποία διαδίδονται τα σεισμικά κύματα S (εγκάρσια και πιο καταστροφικά) σε σύγκριση με την ταχύτητα των P (επιμήκων) κυμάτων. Όταν ο σεισμός ξεκινήσει, σε κάθε τόπο φθάνουν πρώτα τα P κύματα και από τα χαρακτηριστικά της πρώτης καταγραφής υπολογίζεται τόσο το μέγεθος του σεισμού όσο και ο χρόνος άφιξης, τ, των επόμενων και πιο καταστροφικών κυμάτων. Ο χρόνος προκαθορισμού του χρόνου τ μπορεί να κυμαίνεται από περίπου 10 sec μέχρι και 1 min., ανάλογα με το μέγεθος και την απόσταση του επικέντρου του σεισμού. Έτσι παρέχεται η δυνατότητα προληπτικών δράσεων (π.χ. κινητοποίηση των αρχών, αυτόματη ακινητοποίηση υπερταχέων τρένων (Shinkasen), κλείδωμα εγκαταστάσεων φυσικού αερίου κλπ.). Στην Ελλάδα δεν υπάρχει εθνικό σύστημα προειδοποίησης για σεισμούς. Αλλά από το 2013 τοποθετήσαμε και λειτουργούμε τοπικό σύστημα προειδοποίησης για σεισμούς και τσουνάμι στη Ρόδο.

Αν ο ισχυρός σεισμός είναι υποθαλάσσιος εκδίδεται προειδοποίηση για τσουνάμι αμέσως μετά τον υπολογισμό του σεισμού. Από το μέγεθος και τον τρόπο διάρρηξης στο σεισμικό ρήγμα τεκμαίρεται η δριμύτητα του τσουνάμι και προϋπολογίζονται οι χρόνοι άφιξής του σε προκαθορισμένα παράκτια σημεία και το ύψος του σε κάθε σημείο. Σε παράκτια σημεία μακριά από τη σεισμική πηγή (π.χ. Ειρηνικός Ωκεανός) η προειδοποίηση είναι έγκαιρη και αρκετά επιτυχής. Σε πιο κοντινά σημεία (π.χ. Ιαπωνία, Μεσόγειος) οι χρόνοι άφιξης του τσουνάμι είναι μικροί (~5-40 min) και γιαυτό οι προειδοποιήσεις είναι δύσκολες.

Το 2010 θεσμοθετήθηκε η ανάπτυξη του Εθνικού Κέντρου Προειδοποίησης για Τσουνάμι (ΕΚΠΤ) στο Γεωδυναμικό Ινστιτιτούτο του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. Το Κέντρο έγινε επιχειρησιακό από τον Αύγουστο του 2012 με 24ωρη λειτουργία αποτελόντας ένα από τα 4 κέντρα προειδοποίησης που λειτουργούν στη Μεσόγειο και τον ΒΑ Ατλαντικό στα πλαίσια της UNESCO. Από τότε το ΕΚΠΤ έχει εκδώσει 14 προληπτικες προειδοποιήσεις σε 10-15 λεπτά μετά το σεισμό. Πρόσφατα, εκδόθηκε προειδοποίηση σε χρόνο ρεκόρ μόνο 5 min. μετά τον ισχυρό (Μ6.4) σεισμό της Λευκάδας (17.11.2015) και λίγη ώρα αργότερα ανανεώθηκε η προειδοποίηση όταν παρατηρήθηκε μικρό τσουνάμι σε παλιρροιογράφο στον Κρότωνα Ιταλίας.

Το ΕΚΠΤ αποτελεί σήμερα ένα προχωρημένο τεχνολογικό επίτευγμς που παρέχει πολύτιμες επιστημονικές αλλά και κοινωνικές υπηρεσίες.

Χρήστος Τουμανίδης

Ποιητής, μελετητής και ανθολόγος του Ελληνικού Haiku

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΟΥ ΧΑΪΚΟΥ -ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ- (ΠΕΡΙΛΗΨΗ)

Το χαϊκού (俳句, haiku) είναι ένα είδος -μια φόρμα- της επιγραμματικής ποίησης. Είναι ένα από τα μικρότερα σε έκταση ποιήματα με παγκόσμια φήμη και διάδοση. Τρεις στίχοι όλο κι όλο και δεκαεφτά μόλις συλλαβές, με διάταξη 5-7-5 ανά στίχο αντίστοιχα. Αυτό το περίφημο ποίημα γεννήθηκε στη Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου, την Ιαπωνία. Κάπου μεταξύ 15ου και 16ου αιώνα, και πήρε την οριστική του μορφή, αυτή που γνωρίζουμε κι εμείς εδώ στη Δύση, μέσα στον 17ο αιώνα.

«Προγονικές μορφές» του χαϊκού, μπορεί να θεωρηθούν το Τάνκα (Tanka) ή Ουάκα (Waka), και η Ρένκα (Renka) ή Αλυσιδωτή ποίηση. Κάθε Τάνκα αναπτύσσεται σε 31 συνολικά συλλαβές και σε δύο ομάδες στίχων (στροφές), 5-7-5 συλλαβές η μία και 7-7 η άλλη. Το πρώτο τρίστιχο, που λέγεται χόκου, είναι αυτό που αργότερα θα αποσπαστεί για να δημιουργηθεί το χαϊκού.

Η Ρένκα, που είναι γνωστή και ως Αλυσιδωτή ποίηση είναι , μια αλυσίδα επαναλαμβανόμενων Τάνκα, (σε απεριόριστο αριθμό) η σύνθεση των οποίων γίνεται (από δύο ή περισσότερους ποιητές). Ο πρώτος γράφει τους τρεις στίχους, ο δεύτερος απαντά με τους δύο επόμενους, «λεκτικό παιχνίδι και άσκηση», θα έλεγε κανείς, το οποίο μπορεί να συνεχίζεται… επί μέρες! Το ανοικονόμητο αυτό είδος (Ρένκα) μπορούσε να φτάσει σε απίστευτο μέγεθος, σε εκατοντάδες, κάποτε και χιλιάδες στίχους!

Το χαϊκού, -πολιτιστικό επίτευγμα της ιστορικής Περιόδου Έντο (1603-1868)- είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το όνομα, τη ζωή και τη δράση ενός από τους μεγαλύτερους ποιητές της Ιαπωνίας, του Matsuo Kinsaku Basho (1644-1694). Ο Μπασό είναι εκείνος που τελειοποίησε μορφικά και αισθητικά το τρίστιχο αυτό «ποιητικό διαμάντι» και το καθιέρωσε ως την κατεξοχήν ποιητική φόρμα της Ιαπωνίας, παρά το ότι, η σημαντικότερη ποιητική παραγωγή της Ιαπωνίας, είναι γραμμένη στη φόρμα της Τάνκα.

Στη μεγάλη μετά τον Μπασό χορεία ποιητών χαϊκού θα πρέπει να αναφέρουμε οπωσδήποτε άλλους τρεις; Yosa Buson (1716-1783), Kobayasi Issa (1763-1827) και Masaoka Shiki (1867-1902). Οι τέσσερις τους (Μπασό- Ίσσα-Μπουζόν-Σίκι) θεωρούνται η «κορυφαία τετράδα» των ποιητών-δασκάλων του χαϊκού. Χάρη σε αυτούς έφτασε κάποια στιγμή και σε μας, εδώ στη Δύση, μέσα από αγγλικές και γαλλικές μεταφράσεις. Η ονομασία «χαϊκού», που επικράτησε από το 1890 και μετά, δόθηκε από τον Μασαόκα Σίκι.

Η ποίηση αυτή λοιπόν, στις αρχές του 1900, θα «αφιχθεί» ταυτόχρονα σχεδόν σε Αμερική και Ευρώπη, για να γνωρίσει πολύ σύντομα, παγκόσμια φήμη και διάδοση.

Την ίδια περίπου περίοδο θα κάνει δειλά-δειλά τα «πρώτα βήματα της και στην Ελλάδα, καθώς και την Κύπρο. Κάπου ανάμεσα δηλαδή στα 1904 με 1925. Η διαδικασία διάδοσης του χαϊκού στις δικές ποιητικές συνήθειες πραγματοποιήθηκε με πολύ αργούς ρυθμούς και σε τελείως διαφορετικές συνθήκες από αυτές των άλλων χωρών, της Ευρώπης και της Αμερικής.

Η ιστορία ή καλύτερα η διαδρομή του «ελληνικού χαϊκού», για λόγους φιλολογικούς αλλά για να μπορέσει κανείς να κατανόηση το φαινόμενο, θα μπορούσε να διακριθεί σε Τρεις Χρονικές Περιόδους (τρία στάδια).

Η Πρώτη Περίοδος: 1904-1926. Η Δεύτερη Περίοδος: 1926-1940 και η Τρίτη Περίοδος: 1940-μέχρι σήμερα. Αλλά αυτή θα μπορούσε να έχει δύο ημι-περιόδους: α) 1940-1972 και β) 2972 μέχρι σήμερα.

Στην Πρώτη Περίοδο συναντούμε κατά σειρά τα ονόματα των: Σπυρί-δωνα Δε Βιάζη (1904), Γεωργίου Σταυρόπουλου (1925), Ν. Χάγιερ – Μπουφίδη (1925) και Παύλου Κριναίου-Μιχαηλίδη (1926).

Στην Δεύτερη Περίοδο τα ονόματα των: Γιώργου Σεφέρη (1940),Ζήσιμου Λορεντζάτου (1969) και Ι.Δ. Αντωνίου (1972).

Στην Τρίτη Περίοδο και με βάση την πρώτη «Ανθολογία Ελληνικού Χαϊκού» (1995) τα ονόματα των: Τάσου Κόρφη, Γιώργης Παυλόπουλου, Ανέστη Ευαγγέλου, Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλου, Νάσου Βαγενά, Μιχάλη Γκανά, Νίκου Λαδά, Αργύρη Χιόνη, Γιάννη Πατίλη, Διονύση Καψάλη, Παναγιώτη Καποδίστρια, Ηλία Κεφάλα, Χρήστου Τουμανίδη, Μιχαλάκη Μαραθεύτη, Ηλία Μέλιου, Ζωής Σαβίνα, Ρούλας Ιωαννίδου-Σταύρου, Ευαν- θίας Γεωργούλη και άλλων.

Συνολικά, στην «Ανθολογία Ελληνικού Χαϊκού», βρίσκουμε 47 ποιητές και ποιήτριες, από την Ελλάδα και την Κύπρο, προερχόμενοι από διαφορετικές (όπως δείχνει και ο πιο πάνω κατάλογος) ποιητικές «γενιές». Βέβαια, οι ανθολογημένοι ποιητές και ποιήτριες δεν είναι οι μοναδικοί.

Κατά την ίδια περίοδο εμφανίστηκαν και άλλοι, οι οποίοι δυστυχώς -για διάφορους αντικειμενικούς λόγους- έμειναν έξω από την Ανθολογία. Κάπως έτσι συμβαίνει πάντοτε με ανάλογες φιλολογικές εργασίες. Άλλωστε μια Ανθολογία (κι αυτή ίσως είναι η μεγαλύτερη γοητεία της) δεν ολοκληρώνεται ποτέ, είναι ανοιχτή στο διηνεκές και ανά τακτά χρονικά διαστήματα επιδέχεται προσθήκες και συμπληρώσεις.

Αξίζει εδώ να προσθέσουμε πως, αμέσως μετά την έκδοση της προανα- φερθείσας Ανθολογίας (1995), ξεκίνησε η συγκρότηση της δεύτερης και πληρέστερης «Ανθολογίας Ελληνικού Χαϊκού», η οποία βρίσκεται στο τελικό της στάδιο, και ελπίζω πως, κάποια στιγμή, θα βρει τον εκδότη που θα εκτιμήσει την αξία και την χρησιμότητά της!

Ορισμένες ακόμη γενικές παρατηρήσεις:

-Μπορούμε να πούμε πως, το χαϊκού, μετά την διάδοση που γνώρι- σε στη διάρκεια του προηγούμενου αιώνα, και στις πέντε ηπείρους, έχει καταστεί πλέον μια «οικουμενική ποιητική γλώσσα», ένα μοναδικό πα- γκόσμιο ποιητικό φαινόμενο. Δεν πρέπει να υπάρχει χώρα και γλώσσα, στις οποίες να μη γράφονται και να μη διαβάζονται χαϊκού.

-Τα χαϊκού που γράφονται εκτός, είναι φυσικό να διαφέρουν σε πολλά σημεία από εκείνα που γράφονται, εντός Ιαπωνίας. Αρκεί να λάβει κανείς υπόψη του, την διαφορετική φιλοσοφία, τον ψυχισμό των λαών και τις ιδιαιτερότητες κάθε χώρας και κάθε γλώσσας. Έτσι, πρέπει να μιλάμε για τα χαϊκού των: Αμερικανών, Γάλλων, Ισπανών, Πορτογάλων, Αργεντινών, Αιγυπτίων, Ελλήνων κ.ο.κ .

-Αλλά, και τα χαϊκού που γράφονται σήμερα στην Ιαπωνία, είναι διαφορετικά από εκείνα που γράφονταν μέχρι πριν από 30-40 χρόνια. Παρατηρείται δηλαδή μια φανερή «απομάκρυνση» από ορισμένους αυστηρούς κανόνες που ίσχυαν κατά τα πρώτα χρόνια της εμφάνισης του είδους, ακόμη και από τους ίδιους του Ιάπωνες. Αυτές οι αλλαγές όμως, οι οποίες έγιναν και που αφορούν κυρίως το περιεχόμενο, δεν αλλοίωσαν την «ταυτότητα» και την φιλοσοφία του χαϊκού. Εξακολουθεί λοιπόν να διατηρεί τα ουσιώδη χαρακτηριστικά και την φιλοσοφία του, τα οποία μπορεί να συμπυκνωθούν στη φράση:

Με τα λιγότερα λόγια, πολλά και σπουδαία νοήματα!

-Επομένως, η τρίστιχη μορφή και οι συνολικά δεκαεφτά συλλαβές, θα πρέπει να θεωρούνται «αδιαπραγμάτευτα», αν θέλουμε να υπηρετή- σουμε με σεβασμό και αγάπη, ένα από τα πιο ενδιαφέρονται ποιητικά είδη που υπάρχουν σε ολόκληρο τον κόσμο.

-Το χαϊκού είναι η ποίηση της έκπληξης και της απόλυτα ελεγχόμενης έκφρασης. Είναι η ποίηση των ορίων. Η υπό όρους παραχωρημένη δημιουργική ελευθερία!

-Σε κάθε χαϊκού όλα είναι μετρημένα. Και μετρήσιμα. (Συλλαβές, λέξεις, στίχοι, αναπνοές).

«Μέτρον άριστον» δηλαδή.

Δεν περισσεύει τίποτα, ενώ ταυτόχρονα… λείπουν πολλά.

Επειδή κάθε χαϊκού είναι το αποτέλεσμα πραγματικής συνδημιουργίας, ποιητή και αναγνώστη. Όσα περιέχει ένα γραμμένο χαϊκού, είναι ο ποιητής.

Όσα λείπουν και είναι ζητούμενα, είναι ο αναγνώστης.

Λίγα, πιο λίγα.

Τα πολλά και σπουδαία-

ένα χαϊκού.